The Actor and the King, a short scene by B Traven

 

 

 Dramatic reading

 

Link

 

 

The Actor and the King
(Ret Marut)

It seldom happens.

Fortunately.

Yet once it did occur that an actor chose a king to be his friend. Or perhaps it was the other way round. But in the end it makes no difference.

The two of them were honest and sincere friends. They quarrelled and were reconciled, as is generally the custom between true friends.

For two years their friendship held.

The actor made no more ado about this friendship than he would have done about a friendship with any other mortal.

One afternoon they went strolling together in the park.

The actor had played a king the evening before. But not a Shakespearean king. The royal patron of the theatre could not endure those. For Shakespeare's kings, notwithstanding their divine right, were quite ordinary men who loved and hated, murdered and reigned - just as it suited their intents and purposes.

The part of the king in the play of the previous evening, however, had been written by an author who was an anarchist at the age of eighteen, though later he was appointed a privy councillor.

It is understandable that this part should have delighted the king enormously and gave him occasion to converse with the actor on the problem of representing kings on the stage.

'What is the sensation you encounter, dear friend, when you appear in the role of a king?'

'I feel myself to be totally a king, with the result that I would be incapable of any gesture which does not suit the character of a king.'

'That I can understand very well. The crowd of extras, bowing before you as the stage directions instruct them to do, sustains your sense of majestic dignity and suggests to the audience that you are indeed a king.'

'Even without the supporting actors I remain a king in the eyes of my audience - even if it should happen that I must be quite alone on stage and deliver a monologue!'

This magnificently artistic conception of the actor's stimulated the king to draw a strictly circumscribed comparison between himself and the thespian king.

'But nonetheless, there remains an unbridgeable abyss between a real king and a theatrical king. However remarkable your performance as a king, you cease to be a king as soon as the curtain descends. Suggestibility and dramatic illusion put an end to your majesty as soon as they cease to operate. Whereas I, my dear fellow, I remain a king even when I lie in my bed!'

To this the actor rejoined, 'My dear friend, your comparison applies to both of us. No more than a short while ago we drove in a carriage to the gates of this park. Countless people lined the streets or ran behind us. They waved - you returned their greeting. They shouted as loud as they had breath, "Long live the King!" and "Hurrah!" - you smiled. Rather smugly. But if these people should ever cease to play their parts as unpaid extras, then you also - and not only in your bed, but also in the clear light of day - you also, my friend, will cease to be a real king!'

The king halted abruptly in his tracks.

He stared fixedly at the actor.

His lips grew pale and began to quiver.

Suddenly he turned on his heel.

Briskly he walked to the carriage and rode home.

Alone.

The friendship was at an end.

The friends never saw one another again.

And never again did the king attend the theater. He became a thinker.

Became obsessed by the notion that he was a quite ordinary mortal.

Consequently had to abdicate.

Died five years later.

His mind deranged.

It was said.

 La Aktoro kaj la Reĝo

Okazas malofte.

Bonŝance.

Sed unufoje tamen okazis, ke aktoro elektis reĝon kiel amikon.

Eble estis ankaŭ male.

Sed tio estas fine egala.

Ambaŭ estis sinceraj kaj bonaj amikoj. Ili kverelis kaj repaciĝis, tiel, kiel tio kutime okazas inter veraj amikoj.

Du jarojn daŭris la amikeco.

La aktoro pri tiu amikeco ne multe bruis, kvazaŭ temus pri la amikeco al kutima homo.

Iam, posttagmeze, ambaŭ promenis en la parko.

Je la vespero antaŭe la artisto rolis kiel reĝo. Ŝekspiran reĝon li ne ludis. Tiujn la reĝa amiko de la teatro ne ŝatis, ĉar la reĝoj de Ŝekspiro estis spite al siaj diaj benatecoj tute ĝustaj homoj, kiuj amas kaj malamas, murdas kaj regas — tute laŭ tio, kiel ĝuste plaĉis aŭ ne plaĉis al ili.

Sed la rolo de la prezentita reĝo el la pasinta vespero estis verkita de poeto, kiu kun dekok jaroj estis anarkiisto, sed pli poste li fariĝis kortega konsilanto. Memkompreneblas, ke tiu rolo tre plaĉis al la reĝo kaj, ke ĝi kaŭzis, ke li interparolis kun la aktoro pri la reĝa problemo de la teatro.

„Kion vi sentas, kara amiko, se vi prezentas reĝon ?“

„Mi sentas min tute kiel reĝo, tiel, ke mi ne povus fari geston, kiu ne laŭas al la karaktero de reĝo.“

„Tion mi komprenas tre bone.“

„La amaso de statistoj, kiuj, sekvante la reĝisoradon, devas kliniĝi antaŭ vi, vivtenas en vi la senton de reĝa indo kaj sugestas al la publiko, ke vi estas aŭtentika reĝo.“

„Por la publiko mi estas ankaŭ sen statistoj reĝo — eĉ tiam, kiam mi staras tute sola sur la scenejo kaj parolas monologon !.“

Tiu tute artista kompreno de la aktoro provokis la reĝon fari akre limigitan komparon inter si kaj la sceneja reĝo.

„Netranspontigebla abismo inter la vera kaj la teatra reĝoj tamen ekzistas. Vi estus povinta kiel ajn bone roli la reĝon, kun la momento, kiam la kurteno sinkas, vi ĉesas esti reĝo. La sento de sugestiteco kaj la statistoj finas vian sanktecon, tuj kiam ili malsukcesas. Sed mi, karulo mia, mi estas plu reĝo, eĉ se mi kuŝas en la lito !“

Al tio diris la aktoro : „Kara amiko mia, la komparo pravas por ni ambaŭ. Ni veturis antaŭe en la kaleŝo ĝis la pordego de la parko. Sur la stratoj staris kaj kuris nennombreble multaj homoj. Ili salutis — vi dankis. Ili kriis kun tuta forto : Vivu ! Ekscelenco ! — vi ridetis, iom vanta. Sed, se tiuj homoj iam ĉesos formi libervole statistojn, tiam vi, amiko mia, ĉesos ne nur en la lito, sed eĉ je la hela tago — esti reĝo !“

La reĝo haltis subite.

Li rigardis la aktoron firme.

Liaj lipoj fariĝis palaj kaj ektremis.

Subite li turniĝis.

Kun rapidaj paŝoj li iris al la kaleŝo kaj reveturis.

Sola.

La amikeco estis finita.

La amikoj neniam revidis sin reciproke.

Kaj neniam denove la reĝo iris en teatron.

Li fariĝis pensulo.

Li ekhavis la fiksan ideon esti tute normala homo.

Sekve de tio li devis eksiĝi.

Kvin jarojn poste li mortis.

Freneziĝinte.

Oni diris.

Tradukis Donjo, Frank & Cezar en klubvesperoj

Originale el http://www.satesperanto.org/Ret-Marut-La-aktoro-kaj-la-regxo.html

 DER SCHAUSPIELER UND DER KÖNIG

Eine unpolitische Groteske

Es kommt selten vor.

Glücklicherweise.

Aber einmal geschah es doch, daß sich ein Schauspieler einen König zum Freund erwählte.

Vielleicht war es auch umgekehrt. Das ist aber schließlich egal.

Beide waren aufrichtige und gute Freunde. Sie zankten sich und sie vertrugen sich, wie das unter richtigen Freunden üblich zu sein pflegt.

Zwei Jahre dauerte die Freundschaft.

Der Schauspieler machte von dieser Freundschaft nicht mehr Aufhebens, als handle es sich um die Freundschaft mit einem sonstigen Sterblichen. Eines Nachmittags gingen beide im Park spazieren.

Den Abend vorher hatte der Künstler einen König gespielt. Ein Shakespeare’scher König war es nicht. Die mochte der königliche Theaterfreund nicht leiden. Denn die Könige Shakespeares waren trotz ihres Gottesgnadentum ganz richtige Menschen, die lieben und hassen, morden und regieren –
je nachdem, wie es ihnen gerade in den Kram paßte. -

Die Rolle des am letzten Abend dargestellten Königs hatte jedoch ein Dichter geschrieben, der mit achtzehn Jahren Anarchist war, später aber Geheimer Hofrat wurde.

Begreiflich, daß diese Rolle dem König sehr gefiel und der Anlaß wurde, daß er sich mit dem Schauspieler über das Königsproblem der Bühne unterhielt.

„Was hast Du für ein Empfinden, lieber Freund, wenn Du einen König darstellst ?"

„Ich fühle mich ganz und gar als König, so daß ich keine Geste machen könnte, die dem Charakter des Königs nicht entsprechen würde."

„Das begreife ich sehr gut. Die Masse Statisten, die sich, den Regieanordnungen folgend, von Dir zu beugen haben, halten das Gefühl königlicher Würde in Dir wach und suggerieren dem Publikum, Du seiest ein echter König."

„Für das Publikum bleibe ich auch ohne Statisterie ein König – selbst dann noch, wenn ich ganz allein auf der Szene stehe und einen Monolog spreche !“

Diese rein künstlerische Auffassung des Schauspielers reizte den König, zwischen sich und dem Bühnenkönig einen scharf begrenzten Vergleich zu ziehen : „Eine unüberbrückbare Kluft zwischen dem wirklichen und dem Theaterkönig ist aber doch vorhanden. Du magst noch so vorzüglich den König gespielt haben : Mit dem Augenblick, wo sich der Vorhang senkt, hörst Du auf, König zu sein. Die Suggestion und die Statisterie machen Deiner Herrlichkeit ein Ende, sobald sie versagen. Ich aber, mein Lieber, bleibe ein König, selbst wenn ich im Bett liege !" ’

Darauf sagte der Schauspieler : „Mein lieber Freund, der Vergleich paßt auf uns beide. Wir fuhren vorhin im Wagen bis zum Tor des Parkes. Auf den Straßen standen und liefen unzählige Leute. Sie grüßten – Du danktest. Sie schrien aus Leibeskräften : Vivat ! und Hoch ! – Du lächeltest. Etwas blasiert. Aber wenn diese Leute einmal aufhören, freiwillig Statisterie zu bilden, dann hörst Du - nicht nur im Bett, sondern am hellen Tage - dann hörst auch Du, mein Freund, auf, ein wirklicher König zu sein !"

Der König blieb mit einem scharfen Ruck stehen.

Er sah den Schauspieler fest an.

Seine Lippen wurden blaß und zuckten.

Plötzlich drehte er sich um.

Mit raschen Schritten ging er zum Wagen und fuhr zurück.

Allein.

Die Freundschaft war aus.

Die Freunde sahen sich nie wieder.

Und nie wieder besuchte der König Theater.

Er wurde ein Denker.

Bekam die fixe Idee, ein ganz gewöhnlicher Sterblicher zu sein.

Mußte infolgedessen abdanken.

Starb fünf Jahre später.

lm Wahnsinn.

Sagte man.