Albert Camus : Letero al alĝeria aktivulo/ Albert Camus Letter to an Algerian Activist

Albert Camus : Letero al alĝeria aktivulo

Antaŭparoleto de la tradukinto

En 1955, nur kelkajn monatojn post la eko de la alĝeria milito, Mohamed el Aziz Kessous, mia patro, lanĉis dusemajnan ĵurnalon, "Communauté Algérienne" (Alĝeria Komunumo), kiu celis transpasi la fanatikismojn de ambaŭ kampoj helpante la kreiĝon de plurisma alĝeria komunumo.

La letero de Albert Camus aperis en la unua numero de tiu ĵurnalo, la unuan de oktobro 1955, post ses monatoj de tiu milito, kiu devis okazigi centojn de miloj da mortintoj (letero poste publikigita en la libro "Actuelles III", Gallimard, 1958, p. 125. k.c.).

Pro iliaj trafaj provlegadoj, mi ege dankas Michel Duc Goninaz, Nikolao Gudskov, Gary Mickle (ĉefe), Rikardo Schneller, Jakvo Schram, Serge Sire kaj Johano-Luko Tortel.

Djémil Kessous

Mia kara Kessous

Mi trovis viajn leterojn revene post ferioj kaj mi timas, ke tre malfrue alvenas mia konsento. Ĝin diri al vi mi tamen bezonas. Ĉar vi facile min kredos, se mi diras al vi, ke ĉi-momente Alĝerio min doloras samkiel pulmo onin doloras. Kaj depost la 20a de aŭgusto mi pretas senesperi.

Supozi, ke la francoj de Alĝerio povas nun forgesi la masakrojn de Philippeville (Filipvil) kaj de aliloke, estas nenion scii pri la homa koro. Supozi male, ke post ĝia eko la subpremo povas instigi fidon kaj estimon al Francio ĉe la araba amaso estas alia speco de frenezeco. Do jen ni estas kontraŭstarigitaj unu la alian, dediĉitaj al kiel eble pleja sinsuferigo, tute senkompate. Tiu ideo estas al mi neeltenebla kaj hodiaŭ venenas ĉiujn miajn tagojn.

Tamen, vi kaj mi, kiuj tiom similas, de sama kulturo, partoprenantaj en la sama espero, fratecaj de tiom longe, unuiĝintaj en la amo, kiun ni dediĉas al nia tero, ni scias, ke ni ne estas malamikoj, kaj ke ni povus feliĉe kune vivi sur tiu tero, kiu estas nia. Ĉar nia ĝi estas kaj mi ne pli povas ĝin imagi sen vi kaj viaj fratoj, ol vi, sendube, ĝin disigi de mi kaj de miaj similuloj.

Vi bonege ĝin diris, pli bone ol tio, kion mi diros : ni estas kondamnitaj kune vivi. La francoj de Alĝerio, pri kiuj mi dankas vin pro via memorigo, ke ili ne ĉiuj estas grandbienuloj sangosoifaj, ĉeestas en Alĝerio de pli ol unu jarcento kaj ili estas pli ol unu miliono. Nur tio sufiĉas por diferencigi la alĝerian problemon de la problemoj, kiuj staras en Tunizio kaj en Maroko, kie la franca setlado estas relative malmultnombra kaj freŝa. La "francan fakton" oni ne povas forviŝi en Alĝerio kaj la revo pri subita malapero de Francio estas infaneca. Sed inverse, nek pli estas tialoj por ke naŭ milionoj da araboj vivu sur sia tero kiel forgesitaj homoj : la revo pri araba amaso neniigita por ĉiam, silenta kaj servutigita, estas ankaŭ tiel delira. Per radikoj tro malnovaj kaj tro vivemaj, la francoj estas tiel ligitaj ĉe la alĝeria tero, ke oni povus pensi ilin elradikigi de ĝi. Sed laŭ mi, tio ne donas al ili la rajton distranĉi la radikojn de la kulturo kaj de la vivo arabaj. Mian tutan vivon mi defendis (kaj vi scias tion, kio meritigis al mi la ekziliĝon el mia lando), la ideon ke vastaj kaj profundaj reformoj necesas ĉe ni. Tion oni ne kredis, oni daŭrigis la revon pri la potenco, kiu daŭre sin kredas eterna kaj forgesas, ke la historio daŭre antaŭeniras ; kaj pli ol iam ajn necesas tiuj reformoj. Kiujn vi indikas, tiuj prezentas ĉiakaze unuan strebon, nemalhaveblan, senprokraste ekindan, nur kondiĉe, ke oni ne ĝin malebligus, ĝin dronigante en la francan sangon aŭ en la araban sangon.

Sed ĝin aserti hodiaŭ, kion mi scias laŭsperte, estas sin transporti en la "nenieslandon" ("no man’s land") inter du armeoj, kaj inter la kugloj prediki, ke la milito estas trompaĵo kaj, ke la sango, se ĝi foje antaŭenirigas historion, ĝin antaŭenirigas al ankoraŭ pli da barbareco kaj mizero. Kion tiu, kiu per sia tuta koro, per sia tuta peno, aŭdacas ĝin krii, kion tiu ĉi povas esperi aŭdi responde, se ne la mokadojn kaj la ampleksigitan krakadon de la armiloj ? Kaj tamen, endas ĝin krii tial ke vi persone proponas tion fari, mi ne povas lasi vin entrepreni tiun frenezan kaj necesan agadon sen diri al vi mian fratecan solidarecon.

Jes, la esenco estas vivteni, tiel malgrandan, kiel ĝi estas, la lokon de la ankoraŭ ebla dialogo ; la esenco estas revenigi la paŭzon, tiel fajnan, tiel fuĝeman, kia ĝi estas. Kaj por tio, endas ke ĉiu el ni prediku al siaj similuloj la repaciĝon. La senpardonaj masakroj de francaj civiluloj sekvigas aliajn detruojn tiel stultajn, faritajn kontraŭ la persono kaj la posedaĵoj de la araba popolo. Tio pensigas pri frenezuloj, ekfurioziĝintaj, konsciaj pri la perforta kuniĝo, de kio ili ne povas sin liberigi, kiuj decidus de tio fari mortigan brakumon. Devigitaj kunkune vivi, kaj malkapablaj unuiĝi, ili almenaŭ decidas kunkune morti. Kaj tial ke ĉiu el ambaŭ, per siaj transpaŝoj, fortigas la sinpravigojn, kaj la transpaŝojn, de la alia, la mortotempesto, kiu defalis sur nian landon, povas nur kreski ĝis la ĝenerala detruo. Dum tiu senĉesa eskalada konkuro, la incendio antaŭeniras, kaj morgaŭ Alĝerio estos tero de ruino kaj de morto, kiun neniu potenco el la mondo kapablos restarigi dum tiu ĉi jarcento.

Tiun eskaladon endas do haltigi kaj jen troviĝas nia devo, tiu de ni ambaŭ, araboj kaj francoj, kiuj rifuzas reciproke malteni al ni la manojn. Ni francoj, devas lukti por malebligi, ke la subpremo aŭdacu esti kolektiva kaj por ke la franca leĝo konservu signifon malavaran kaj klaran en nia lando ; por memorigi al niaj similuloj ties erarojn kaj la devojn de granda nacio, kiu ne povas, sen degeneri, respondi al ksenofobiaj masakroj per samegala furioziĝo ; finfine por aktivigi la alvenon de necesaj kaj decidigaj reformoj, kiuj relanĉos la franca-alĝerian komunumon sur la vojo al estonteco.

Vi araboj, devas viaflanke senlace montri al viaj samgentanoj, ke la terorismo, kiam ĝi mortigas civilulojn, krom prave dubigi pri la politika matureco de homoj, kiuj kapablas pri tiaj faroj, nur plie firmigas la kontraŭ-arabajn fortojn, valorigas ties argumentojn, kaj ŝtopas la voĉojn de la liberala franca opinio, kiu povus trovi kaj adoptigi la solvon de la akordiĝo.

Oni respondos al mi, samkiel al vi, ke la akordiĝon oni preterpasis, ke la ĉeftemo estas militi kaj venki. Sed vi kaj mi scias, ke tiu milito ne havos realajn venkantojn kaj, ke poste samkiel antaŭe, ni devos ankoraŭ, kaj daŭre, kune vivi sur la sama tero. Ni scias, ke niaj destinoj estas tiagrade ligitaj, ke ĉiu faro de unu kondukas la rebaton de la alia, ĉar la krimo sekvigas la krimon, la frenezo respondas al la demenco, kaj ke finfine, kaj ĉefe, la sindeteno de unu estigas la sterilecon de la alia. Se vi, arabaj demokratoj, viaflanke fiaskos en via tasko de repaciĝo, niaj reciprokaj agadoj, tiuj de liberalaj francoj, estos dekomence dediĉitaj al la fiasko. Kaj se ni malfortiĝos antaŭ nia devo, senkompata milito forportos viajn povrajn parolojn en la vento kaj la flamoj.

Jen kial mi staras tiom solidarece kun tio, kion vi intencas fari, mia kara Kessous. Mi deziras al vi, mi deziras al ni bonŝancon. Mi volas kredi, tutnepre, ke la paco leviĝos de niaj kampoj, de niaj montaroj, niaj marbordoj, kaj ke finfine tiam, araboj kaj francoj, repaciĝintaj en la libereco kaj la justeco, plenumos la strebon forgesi la sangon, kiu ilin disigas hodiaŭ. Tiun tagon ni, kiuj estas kune ekzilitaj per la hato kaj la malespero, kune retrovos hejmlandon.

Originala (franclingva) teksto sur la retejo de SAT-Amikaro :

 Albert Camus : lettre à un militant algérien

Foreword of the translator

In 1955, only a few months after the start of the Algerian war Mohammed el Aziz Kessous, my father, launched a biweekly newspaper, "Communauté Algérienne" (Alegerian Commune), which aimed to surpass the fanaticism of both camps and help in the creation of a plural Algerian community. 

The letter of Albert Camus appeared in the first issue of this newspaper, on the 1st of October 1955, after six months of warfare that had caused hundreds of thousands of deaths (the letter was later published in the book "Actuelles III" Gallimard, 1958, p.125.)

I greatly thank Michel Duc Goninaz, Nikolao Gudskov, Gary Mickle (chiefly), Rikardo Schneller, Jakvo Schram, Serge Sire kaj Johano-Luko Tortel for their striking work as proof readers.

Djémil Kessous


My dear Kessous

I found your letters after a vacation and I'm afraid that my consent will arrive very late. I need to tell you though. Because you can easily believe me if I tell you that at this moment Algeria hurts me like a lung hurts. And since the 20th of August I am ready to despair.

To suppose that the French of Algeria can forget the massacre of Philippeville (Filipvili) and other places is to know nothing of the human heart. Supposing on the contrary that the start of the suppression can inspire trust and esteem for France among the Arab masses is another kind of madness. So here we stand opposed to each other, each dedicated to as much self-suffering as possible, completely without compassion. That idea to me is untenable and poisons all my days.

However, you and me, who are somewhat similar, from the same culture and participating in the same hope, brothers for some time, united in love, which we have dedicated to our soil, we know, that we are not enemies, and that we could happily live together on that land, which is ours. Because it is ours and I can't imagine it without you and your brothers than you, without a doubt, separating it from me and my fellows.

You have said it better than I could say: we are doomed to live together. The French of Algeria, which I thank you for remembering that they are not all bloodthirsty landowners, and have been present in Algeria for more than a century and number more than a million. Only this fact sufficiently differentiates the situation in Algeria from that of Tunisia and Morocco where the French settlers are few in number and more recent. The "French Fact" cannot be erased from Algeria and the dream of France's sudden disappearance is childish. But conversely, there are no more reasons for nine million Arabs to live on their land as a forgotten people: the dream of the Arab masses annihilated forever, silent and enslaved, is also delirious. By roots that are too old and lively the French are so attached to the Algerian soil to think of uprooting them. But in my opinion this does not give the French the right to destroy the roots of the culture and life of Arabs. My whole life I have defended the idea(and you know what made me want to into exile from my country) that vast and deep reforms are necessary for our country. That was not believed, the dream of power was continued, which continues to believe itself eternal and forgets that history continues to move forward; and these reforms are needed more than ever. Your initiative is the first effort, indispensable and worthwhile, and can only be prevented by drowning in French or Arab blood. But to assert it today, what I know from experience, is to transport oneself into the "no man's land" between two armies, and to preach between the bullets that war is a deception and that blood, if it ever advances, history, it advances it to even more barbarism and misery. What one who with all his heart, with all his effort, dares to shout it, what can one hope to hear in response, if not the mockery and the extended crackling of the weapons? And yet, it’s worth shouting and because you personally offer to do so, I can’t let you undertake that crazy and necessary action without telling you my fraternal solidarity. Yes, the essence is to keep alive, as small as it is, the place where dialogue is still possible; the essence is to bring back the pause, as fine, as fleeting as it is. And for that, each of us must preach reconciliation to his fellow men. The unforgiving massacres of French civilians result in other stupid destructions committed against the lives and property of the Arab people. This makes you think of crazy men, furious and aware of their violent union, unable to free themselves and decide to create a deadly embrace out of it. Forced to live together and incapable of uniting they decide to die together. And because each of them, by their transgressions merely strengthens and justifies the transgressions of the other, the storm of death can only grow into a general destruction. During this senseless escalating rivalry, the fire advances, and tomorrow Algeria will be a land of ruins and death, which no power on earth will be able to revive in this century.

That escalation must therefore be stopped, and here is our duty, the both of us Arabs and French who refuse to hold each others hands. We French must strive to prevent collective repression and for French law to maintain a generous and clear meaning in our country : to remind our fellow men of their mistakes and responsibilities as a great nation, so that they do not respond to xenophobic massacres with the same fury : ultimately to pursue the necessary and decisive reforms that will revive the French-Algerian community on the road to the future.

You Arabs, for your part, must tirelessly show your compatriots that terrorism, when it kills civilians, in addition to rightly doubting the political maturity of people capable of such acts, only further strengthens the anti-Arab forces, gives credit to their arguments, and plugs the voices of liberal French opinion that could find and adopt the solution of a compromise agreement. It will be said to me, as well as to you that an agreement has already been reached, that of war and victory. But and I know that war will not have a real victory and that later, just as before we will still have to continue living on the same land. We know that our destinies are linked, that every act of one leads to the retaliation of the other, for crime follows crime, madness responds to dementia, and that in the end, and above all, the abstention of one causes the sterility of the other. If you, the Arab Democrats, fail in your reconciliation task, our mutual activities, those of the French Liberals, will be devoted to failure from the beginning. And if we weaken before our duty, a merciless war will carry away your poor words in the wind and the flames.

This is why I stand in solidarity with what you intended to do, my dear Kessous. I wish you, I wish us good luck. I want to believe, absolutely that peace will arise in our fields, over our mountains, and our coasts and then finally French and Arabs, reconciled in freedom and justice, will strive to forget the blood that was spilt today. On that day we who have been exiled by hate and despair will return to our home land together.

Albert Camus